بیماری آلزایمر از نظر بهداشتی و درمانی یک معضل برای تمامی جوامع است. با افزایش سن، شیوع این بیماری افزایش پیدا می کند به طوری که در ۶۰ سالگی میزان شیوع آلزایمر در جوامع مختلف به حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد می رسد.

درباره این بیماری با دکتر سعید شاه بیگی، متخصص مغز و اعصاب و استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفتگو کرده ایم.

▪ آقای دکتر! بروز آلزایمر در خانم ها و آقایان به چه شکل است؟

بیماری آلزایمر به علت کوچک ترشدن قشر خاکستری مغز ایجاد می شود. از مشخصات عمده این بیماری اختلال حافظه است به طوری که بیمار دچار اختلال در حافظه کوتاه مدت خود می شود. آلزایمر، معمولا در افراد بالای ۵۵ تا ۶۰ سال اتفاق می افتد. گفته می شود این بیماری بیشتر آقایان را مبتلا می کند ولی به دلیل اینکه طول عمر خانم ها معمولا چند سالی بیشتر از آقایان است، تعداد مبتلایان در خانم ها اساسا بیشتر است.

▪ آیا یادآوری خاطرات گذشته می تواند ملاکی برای تشخیص آلزایمر باشد؟

خیر، گاهی به اشتباه بیماران یا خانواده آنها تصور می کنند پدربزرگ یا مادربزرگشان حافظه خوبی دارد به این دلیل که خاطرات ۲۰ سال پیش را به یاد می آورد اما یادآوری خاطرات گذشته های دور نمی تواند ملاکی برای تشخیص باشد. حافظه کوتاه مدت برای پزشک مهم است. ما برای تشخیص از بیمار می پرسیم امروز ظهر ناهار چه خورده است یا اسامی اشخاصی مانند رئیس جمهور را سوال می کنیم زیرا بیماری آلزایمر حافظه کوتاه مدت را کاهش می دهد.

▪ آلزایمر در ابتدا خود را با چه علائمی نشان می دهد؟

اولین علامت آلزایمر، کاهش حافظه کوتاه مدت است. این اختلال حافظه در ابتدا ممکن است خود را فقط با گم کردن اشیاء و پول، کفش یا وسایل شخصی نشان دهد ولی به مرور زمان، اختلال در حافظه به قدری شدید می شود که بیمار اسامی فرزندان خود را نیز به یاد نمی آورد یا اینکه فراموش می کند غذا یا آب بخورد یا مسائل بهداشتی را رعایت کند. این بیماری تمام ابعاد ذهنی فرد را به آهستگی تحت تاثیر قرار می دهد و موجب اختلال در آنها می شود.

▪ چه عللی باعث ایجاد آلزایمر می شود؟

در حقیقت علل متفاوتی برای آلزایمر مطرح است. یکی از مهم ترین علل، کاهش میزان استیل کولین در هسته های مغزی است. باید داروهایی برای درمان بیماری آلزایمر تجویز شود که بتواند میزان «استیل کولین» را افزایش دهد. یکی دیگر از عللی که باعث ابتلا به آلزایمر می شود، تغییر در میزان «گلوتامین»، یک ناقل عصبی دیگر مغز است. به همین دلیل پزشکان به دنبال یافتن داروهای جدیدی هستند.

▪ نقش ارث یا ژنتیک در ابتلا به آلزایمر چقدر است؟

یکی از دغدغه های خانواده هایی که یک نفر از اعضای خانواده شان به آلزایمر مبتلاست، ترس از مبتلا شدن به آن است. باید گفت آلزایمر فقط در یک درصد موارد ارثی است و در بقیه موارد علت ابتلا به آن ارث نیست.

▪ چه توصیه ای برای پیشگیری از بروز آلزایمر دارید؟

در مجموع چون بروز آلزایمر در افرادی که سن بالایی دارند، بسیار شایع است، توصیه می شود افرد مسن حتما مطالعه کنند و حداقل هفته ای یک یا دو عنوان از هر مقوله را به ذهن بسپارند. فراموش نکنید هر چقدر با ذهن و فکرتان کار و مطالعه کنید، خود را بهتر در مقابل آلزایمر مصون می کنید. پس بخوانید، بخوانید و بخوانید.

▪ مطالعه چه تاثیری بر سلول های مغزی دارد؟

همان طور که اهمیت و نقش موثر ورزش در سلول های عصبی و عضلانی ثابت شده است، نتایج تحقیقات نشان می دهند ورزش ذهنی نیز در بهبود عملکرد مغزی موثر است. یعنی اگر فردی بیشتر مطالعه و از سلول های مغزی خود استفاده کند، این کار باعث بهبود عملکرد قشر خاکستری مغز وی می شود. به همین دلیل محققان می گویند که افراد باید بیشتر مطالعه کنند، مطالب را به یاد بسپارند و قدرت شناختی شان را تقویت کنند. کار با رایانه، بازی با پازل های رایانه ای و حل کردن جدول را در فعالیت های روزمره خود بگنجانید تا عملکرد مغزتان بهبود یابد.

▪ آلزایمر درمان هم دارد؟

خوشبختانه در سال های اخیر داروهایی برای آلزایمر کشف شده که میزان استیل کولین را در مغز افزایش می دهد. برخی داروها نیز داروهای مکمل و کمکی هستند. تاثیر ویتامین E نیز در کمک به درمان آلزایمر تایید شده است. در کشورهای توسعه یافته، محققان در حال تحقیق در مورد درمان های مختلف برای بیماری آلزایمر هستند. خوشبختانه خبر خوب این است که به تازگی محققان در حال مطالعه روی واکسنی هستند که از بیماری آلزایمر پیشگیری می کند و احتمالا به زودی طی یکی دو سال آینده، شاهد ساخت و عرضه جهانی آن خواهیم بود. پس این تفکر که بیماری آلزایمر درمان ندارد، اشتباه است.